Od lat trwa w Polsce reforma systemu lecznictwa psychiatrycznego. Wiedza na temat rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych w poszczególnych grupach społeczno-demograficznych czy regionach kraju, ale także wiedza na temat innych czynników ograniczających gotowość do poszukiwania pomocy w placówkach psychiatrycznej opieki zdrowotnej jest niezbędna do budowania racjonalnych strategii ograniczania związanych z zaburzeniami psychicznymi indywidualnych i społecznych kosztów. Wiedza taka ma też kluczowe znaczenie dla formułowania racjonalnych strategii ochrony zdrowia psychicznego, również w sferze profilaktyki.
Konieczność przeprowadzenia szerokich badań epidemiologicznych stawała się coraz bardziej paląca. Szansę na ich realizację stworzyły międzynarodowe programy współpracy naukowo-badawczej wspierane przez Unię Europejską, w tym przez Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizmy Finansowe Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W ich konkursie w roku 2008, w ramach priorytetu zdrowie pojawiła się możliwość złożenia wniosku o finansowanie badań epidemiologicznych o doniosłym znaczeniu praktycznym. Wniosek o finansowanie takich badań przygotował Instytut Psychiatrii i Neurologii (IPiN) w konsorcjum z Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego – Państwowym Zakładem Higieny (NIZP-PZH) oraz Katedrą i Kliniką Psychiatrii Akademii Medycznej (AM) we Wrocławiu. W konkursie wzięło udział 169 placówek naukowo-badawczych, spośród których finansowanie otrzymało dwadzieścia sześć, w większości instytuty Polskiej Akademii Nauk oraz prestiżowe uczelnie, w tym Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Jagielloński.
Na realizację badań ogólnopolskich na dziesięciotysięcznej próbie losowej mieszkańców przyznano zgodnie z wnioskiem ponad 650 tysięcy Euro. Oficjalny tytuł projektu brzmiał „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostępność psychiatrycznej opieki zdrowotnej. EZOP – Polska”.
(…) Projekt „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostępność psychiatrycznej opieki zdrowotnej. EZOP-Polska” odpowiadał celom sformułowanym w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, a także wyzwaniom Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Projekt „mieścił się” w priorytecie 2.5 Zdrowie i opieka nad dzieckiem (Health and childcare) Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmów Finansowych Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Głównym celem tego priorytetu była poprawa zdrowia społeczeństwa poprzez m.in. programy promocji zdrowia i zapobiegania chorobom, poprawę jakości świadczeń w wybranych sektorach zdrowotnych i zapobiegania chorobom, poprawę jakości świadczeń w wybranych sektorach zdrowotnych, poprawę dostępności opieki zdrowotnej i poprawę w zakresie świadczeń podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej.
Cele projektu EZOP były więc zgodne z priorytetami krajowymi i międzynarodowymi, w tym z priorytetami formułowanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
(…) W wyniku przeglądu i analizy literatury tematu, która poprzedziła pracę nad konstruowaniem projektu EZOP, podjęto decyzję, że głównym instrumentem badawczym w polskim badaniu rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych będzie kwestionariusz CIDI, sprawdzający się w epidemiologicznych badaniach zaburzeń psychicznych.
(…) W projekcie EZOP – Polska uczestniczyły trzy jednostki z Polski: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH w Warszawie oraz Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu. Duże doświadczenie wszystkich trzech placówek we współpracy międzynarodowej otworzyło perspektywy na umiędzynarodowienie projektu, na skorzystanie z doświadczenia, kompetencji, know-how partnerów zagranicznych. Już w trakcie przygotowywania wniosku do Mechanizmów Finansowych Norweskiego i Europejskiego Obszaru Gospodarczego zakładaliśmy współpracę z Psykiatrisk Institutt Vinderen w Oslo. Instytut norweski miał za sobą badania przy wykorzystaniu CIDI na dużej, czterotysięcznej próbie mieszkańców Oslo. Koledzy z Instytutu Vinderen wyrazili zgodę i zainteresowanie współpracą i udzielali nam nieocenionych wskazówek w trakcie przygotowywania badań.
Równolegle podjęto współpracę z Harvard Medical School oraz Institute for Social Research Uniwersytetu Michigan. Harvard Medical School realizuje badania CIDI pod auspicjami WHO w niemal 30 krajach świata, koordynuje te badania i zapewnia utrzymanie wysokich standardów metodologicznych. W ramach umowy podpisanej z Harvardem uzyskano dostęp do najnowszej wersji CIDI, którą w toku negocjacji przystosowano do potrzeb i celów badania realizowanego w Polsce.
Badanie EZOP było prowadzone przez okres 36 miesięcy od 2009 roku do 2012 roku. Zostało przeprowadzone na próbie 10 tys. dorosłych mieszkańców Polski w wieku od 18 do 64 lat. Wyniki badania zostały opublikowane w cytowanym w tym rozdziale opracowaniu „Kondycja psychiczna mieszkańców Polski – Raport z badań Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej – EZOP Polska” pod redakcją naukową dr Jacka Moskalewicza, prof. dr hab. n. med. Andrzeja Kiejny oraz dr Bogdana Wojtyniaka.
Informacje na temat opisywanego badania można uzyskać także pod adresem strony www.ezop.edu.pl.
Sukces pierwszej edycji badania przyczynił się do uwzględnienia w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 projektu EZOP II opartego o sprawdzone narzędzie CIDI.
Informacje pochodzą z raportu EZOP I:
*Kondycja psychiczna mieszkańców Polski – Raport z badań „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej – EZOP Polska”, redakcja naukowa dr Jacek Moskalewicz, prof. dr hab. n. med. Andrzej Kiejna oraz dr Bogdan Wojtyniak; Wstęp – Moskalewicz J., Świątkiewicz G., Kiejna A., Kantorska-Janiec M., Wojtyniak B., Rabczenko D. (2012) Warszawa